Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với tình trạng dinh dưỡng, sự phát triển của trẻ, việc giảm bệnh tật và tử vong, phòng chống các bệnh mạn tính về sau đã được công nhận rộng rãi. Nguy cơ tử vong giảm chủ yếu là do giảm tỉ lệ tử vong từ các bệnh nhiễm khuẩn đặc biệt thấy rõ ở những trẻ được bú hoàn toàn (chỉ bú sữa mẹ) trong 6 tháng đầu.
Gần đây đã có hai nghiên cứu đánh giá mối quan hệ giữa thời điểm bắt đầu cho bú mẹ và tử vong sơ sinh được công bố. Đó là nghiên cứu tiến hành ở vùng nông thôn Ghana, do Trường Vệ sinh và Bệnh nhiệt đới Luân Đôn hợp tác với Trung tâm Nghiên cứu Y tế Kintampo của Ghana tổ chức. Nghiên cứu còn lại là ở miền Nam Nepal của Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg và Dự án Can thiệp Dinh dưỡng Nepal, Sarlahi (NNIPS) phối hợp thực hiện. Các nghiên cứu đã chỉ ra:
Trẻ được bắt đầu cho bú mẹ muộn thì nguy cơ tử vong cao hơn. Trẻ được bắt đầu cho bú mẹ sau 24 giờ đầu sau khi sinh có nguy cơ tử vong cao gấp 2,4 lần ở Ghana và gấp 1,4 lần ở Nepal so với trẻ được cho bú mẹ trước 24 giờ. Tác giả của nghiên cứu ở Ghana đã ước tính rằng có thể ngăn chặn được 16% tử vong sơ sinh nếu tất cả trẻ sinh ra đều được bắt đầu cho bú mẹ trong ngày đầu tiên sau sinh và ngăn chặn được 22% nếu bắt đầu cho bú mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Tác giả của nghiên cứu ở Nepal đã ước tính rằng việc bắt đầu cho bú mẹ trong vòng một giờ đầu sau sinh có thể ngăn chặn 19% tỉ lệ tử vong sơ sinh.
Trẻ được cho bú mẹ hoàn toàn có nguy cơ tử vong sơ sinh thấp hơn so với trẻ được cho bú mẹ một phần. Cho bú mẹ một phần là trẻ vừa bú mẹ vừa được cho uống sữa động vật, sữa bột hoặc được cho ăn bổ sung.
Việc cho bú mẹ sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh có thể giúp ngăn chặn tử vong sơ sinh do các bệnh nhiễm khuẩn như nhiễm trùng máu, viêm phổi và tiêu chảy gây ra, đồng đời ngăn chặn các trường hợp tử vong khác liên quan đến hạ thân nhiệt thông qua những con đường sau:
• Cung cấp cho trẻ các yếu tố miễn dịch trong sữa non. Bắt đầu cho bú ngay sau sinh đảm bảo cho trẻ sơ sinh nhận được những giọt sữa đầu tiên (sữa non) – cũng chính là “liều vắc-xin” đầu tiên cho trẻ. Sữa non bảo vệ trẻ khỏi bệnh tật bằng cách cung cấp các yếu tố miễn dịch cũng như các chất kháng viêm và diệt khuẩn.
• Bảo vệ trẻ tránh tiếp xúc với các mầm bệnh nhiễm khuẩn Việc cho bú mẹ sớm và cho bú hoàn toàn giúp trẻ tránh ăn phải các chất gây bệnh nhiễm khuẩn làm tổn thương dạ dày và ruột của trẻ. Các đồ ăn thức uống cho trẻ ăn trước khi bú mẹ như nước, các chất lỏng khác hoặc thức ăn được quan niệm là tốt cho trẻ có thể là nguồn gây bệnh nhiễm khuẩn. Pha sữa bột với nước không sạch cho trẻ uống làm cho trẻ có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn cao. Sữa bột cũng có thể chứa các vi sinh vật có khả năng xâm nhập vào cơ thể gây ra nhiễm trùng máu ở trẻ sơ sinh.
• Thúc đẩy sự phát triển tối ưu của ruột và hệ thống miễn dịch cho trẻ. Việc cho bú sớm cung cấp cho trẻ các chất dinh dưỡng giúp thúc đẩy sự hoàn thiện của ruột và hệ thống miễn dịch của trẻ, bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây bệnh. Quá trình kích thích ruột non là đặc biệt cần thiết đối với trẻ đẻ thiếu tháng. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc cho trẻ ăn các protein từ sữa không phải là sữa mẹ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình quan trọng này.