Suy dinh dưỡng trẻ em hiện vẫn đang là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong tình trạng nguồn lực hạn chế. Xấp xỉ một phần ba trẻ em dưới năm tuổi ở các nước đang phát triển bị thấp còi (chiều cao so với tuổi thấp) và chiếm tỷ lệ lớn trẻ em thiếu một hoặc nhiều vi chất dinh dưỡng. Số liệu gần đây cho thấy chỉ hơn một nửa số trẻ từ 6-9 tháng được bú mẹ kết hợp bổ sung và 39% trẻ từ 20-23 tháng tuổi được tiếp tục bú sữa mẹ.
Giai đoạn từ lúc mới sinh đến hai tuổi là “cánh cửa quan trọng” cho việc thúc đẩy tăng trưởng, sức khỏe và phát triển của trẻ đạt mức tối ưu. Thiếu hụt cả về số lượng và chất lượng của các thực phẩm bổ sung, thực hành chăm sóc, nuôi dưỡng kém và tỷ lệ mắc bệnh nhiễm khuẩn cao gây tác động xấu tới sức khỏe và sự tăng trưởng của trẻ trong giai đoạn quan trọng này. Ngay cả những trẻ được cho bú trong điều kiện tốt nhất cũng vẫn có thể bị còi cọc do nếu không được ăn bổ sung các thực phẩm một cách đầy đủ sau sáu tháng tuổi (Lancet 2008). Ước tính có khoảng 6% hay tương đương 600.000 trẻ tử vong dưới năm tuổi có thể cứu được nếu cho ăn bổ sung hợp lý.
Cải thiện tình hình nuôi dưỡng trẻ dưới hai tuổi là đặc biệt quan trọng vì chúng đang trong giai đoạn tăng trưởng và phát triển nhanh, là đối tượng dễ mắc bệnh và có bằng chứng cho rằng thực hành chăm sóc nuôi dưỡng trẻ ở hầu hết các nước đang phát triển là rất kém. Tiếp tục bú mẹ sau sáu tháng kết hợp với cho ăn bổ sung các thực phẩm đủ chất dinh dưỡng, an toàn và phù hợp giúp đáp ứng các nhu cầu về dinh dưỡng vì sữa mẹ lúc này không còn cung cấp đủ nữa. Từ 6-12 tháng tuổi, sữa mẹ - nếu được bú tối đa – có thể cung cấp 1/2 hay nhiều hơn so với nhu cầu dinh dưỡng của trẻ và từ 12-24 tháng, ít nhất cung cấp được 1/3 nhu cầu. Ngoài dinh dưỡng, sữa mẹ còn cung cấp các kháng thể giúp trẻ phòng chống bệnh tật và sự gần gũi mẹ con lúc bú giúp trẻ phát triển về mặt tâm lý. Bổ sung các loại thực phẩm hợp lý giúp trẻ từ sáu tháng tuổi trở lên hấp thu và tiêu hóa dễ dàng, cung cấp các chất dinh dưỡng – năng lượng, chất đạm, chất béo, các vitamin và chất khoáng – giúp đáp ứng các nhu cầu tăng cầu của trẻ ngoài sữa mẹ.
Bổ sung thực phẩm kém chất lượng kết hợp với thực hành nuôi dưỡng không hợp lý dẫn đến nguy cơ trẻ dưới hai tuổi ở các nước đang phát triển bị suy dinh dưỡng cao và các hậu quả liên quan khác. Trẻ thường được cho ăn các thực phẩm dạng đặc, dạng sền sệt hoặc loãng quá sớm hoặc quá muộn. Tần xuất và lượng thực phẩm không đáp ứng nhu cầu phát triển bình thường của trẻ hay đậm độ các chất dinh dưỡng có thể thấp hơn so với nhu cầu. Ăn nhiều thực phẩm bổ sung nghèo chất dinh dưỡng sẽ làm bé giảm bú sữa mẹ giàu chất dinh dưỡng.
Hành động
UNICEF hỗ trợ các quốc gia triển khai các hoạt động ưu tiên trong việc cải thiện thực hành cho ăn bổ theo Chiến lược toàn cầu về chăm sóc nuôi dưỡng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Phương pháp tiếp cận đầu tiên nhằm cải thiện thực trạng ăn bổ sung là tăng cường dinh dưỡng đối với các thực phẩm bổ sung. Với các quần thể khác nhau thì phải có các chiến lược khác nhau (ví dụ như nhóm thành thị, nhóm nông thôn, nhóm người nghèo và nhóm bị ảnh hưởng bởi các tình huống khẩn cấp), tuy nhiên phải tận dụng triệt để các nguồn thực phẩm sẵn có của địa phương.
Tiếp đó, cần phải xác định các nhóm dân cư dễ bị tổn thương (ví dụ như những trẻ không được bú mẹ, những trẻ trong gia đình nghèo, trẻ bị HIV, suy dinh dưỡng hoặc đang trong các điều kiện khẩn cấp...). Những đối tượng này đòi hỏi phải hỗ trợ các thực phẩm một cách chủ đích, các đa vi chất hoặc bổ sung chất dinh dưỡng từ chất béo. Thực phẩm này có thể viện trợ theo nhiều cách, cho các gia đình nghèo trong cộng đồng, hoặc tất cả những gia đình trong các cộng đồng nghèo ở vùng đích hoặc các hộ gia đình có trẻ chậm phát triển.
Tập huấn nâng cao thực hành nuôi dưỡng cũng là một phần hết sức quan trọng. Bằng chứng cho thấy những bà mẹ sẵn sàng tăng cường các thực phẩm bổ sung cho trẻ nếu phù hợp về văn hóa, và việc cải thiện kiến thức, thực hành của các bà mẹ sẽ giúp cải thiện khẩu phần ăn và tăng trưởng của trẻ sơ sinh. Nếu các hoạt động tư vấn và thuyết phục bà mẹ trong hệ thống y tế và các cơ sở chăm sóc sức khỏe cộng đồng triển khai tốt sẽ giúp đảm bảo nâng cao thực hành cho trẻ ăn bổ sung.
Ưu tiên của UNICEF là hỗ trợ các nước xây dựng chính sách và khung chiến lược ở cấp quốc gia về chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ tập trung vào vấn đề ăn bổ sung hợp lý, xây dựng và triển khai kế hoạch để thực thi Chiến lược, có luật pháp phù hợp như Luật quốc tế về kinh doanh các sản phẩm thay thế sữa mẹ và việc tiếp thị các thực phẩm cho trẻ dưới hai tuổi cũng phải tuân theo luật đó. Thêm vào đó cần hỗ trợ hệ thống y tế triển khai các can thiệp, ví dụ như chương trình giảng dạy và tập huấn cho cán bộ y tế trong việc tư vấn, hỗ trợ ăn bổ sung và hệ thống thông tin y tế.
Ở cộng đồng, triển khai các hoạt động hỗ trợ cho các cơ sở y tế cộng đồng và bà mẹ, ví dụ cán bộ y tế cộng đồng, người tư vấn và các nhóm mẹ - giúp – mẹ. Các hoạt động truyền thông và thuyết phục về ăn bổ sung cũng là cấu phần quan trọng trong các hoạt động hỗ trợ của UNICEF. Cuối cùng, UNICEF hỗ trợ các can thiệp về ăn bổ sung cho những nơi đặc biệt khó khăn như có tỷ lệ nhiễm HIV cao hoặc trong trường hợp khẩn cấp.