Ăn bổ sung hợp lý

123movies

Cỡ chữ

ĂN BỔ SUNG HỢP LÝ

Sữa mẹ là thức ăn đầu tiên và tốt nhất đối với trẻ, nhưng đến một tháng tuổi nhất định trẻ cần được ăn bổ sung vì sữa mẹ không thể đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng ngày càng lớn lên của trẻ. Để trẻ phát triển tốt thông minh và khoẻ mạnh cần cho trẻ ăn bổ sung hợp lý.

1. Ăn bổ sung hợp lý là gì?
Ăn bổ sung hợp lý (ăn sam, ăn dặm) là cho trẻ ăn các loại thức ăn khác ngoài sữa mẹ như: Bột, cháo, cơm, rau, hoa quả, sữa đậu nành, sữa bò, trứng, thịt, cá, tôm., theo đúng độ tuổi, đủ về số lượng, chất lượng, cân đối giữa thành phần các chất dinh dưỡng và được chế biến theo đúng phương pháp.

Khi nào nên bắt đầu cho trẻ ăn bổ sung?

Trong 6 tháng đầu chỉ cần cho trẻ bú mẹ, trong trường hợp mẹ thiếu sữa hoặc phải đi làm thì cho trẻ ăn các loại sữa bột công thức dành cho trẻ dưới 6 tháng hoặc sữa đậu nành.
Từ tháng thứ 6 trở đi, ngoài sữa mẹ, trẻ cần được ăn bổ sung các loại thực phẩm khác

2. Nguyên tắc ăn bổ sung:

Cho trẻ ăn từ lỏng đến đặc, từ ít đến nhiều, tập cho trẻ quen dần với thức ăn mới.
Số lượng thức ăn và bữa ăn tăng dần theo tuổi, đảm bảo thức ăn hợp với khẩu vị của trẻ.
Chế biến các thức ăn hỗn hợp giàu dinh dưỡng, sử dụng các thức ăn sẵn có tại địa phương.
Khi chế biến đảm bảo thức ăn mềm dễ nhai và dễ nuốt.
Tăng đậm độ năng lượng của thức ăn bổ sung: Có thể thêm dầu, mỡ hoặc vừng, lạc (mè, đậu phộng) hoặc bổ sung bột men tiêu hóa làm cho bát bột vừa thơm, vừa béo, mềm trẻ dễ nuốt lại cung cấp thêm năng lượng giúp trẻ mau lớn
Tất cả dụng cụ chế biến phải sạch sẽ, rửa tay sạch trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn.
Cho trẻ bú mẹ càng nhiều càng tốt.
Không nên cho trẻ ăn mì chính .
Không cho trẻ ăn bánh kẹo, uống nước ngọt trước bữa ăn vì ăn chất ngọt sẽ làm tăng đường huyết gây ức chế tiết dịch vị làm cho trẻ chán ăn, trẻ sẽ bỏ bữa hoặc ăn ít đi.
Tất cả các loại thức ăn tươi, sạch, giàu dinh dưỡng mà người lớn ăn hàng ngày đều có thể cho trẻ ăn được, trừ rượu, bia và các loại gia vị chua, cay
Trẻ nhỏ không cần kiêng dầu, mỡ, rau xanh, cá, tôm, cua, trứng ,thịt... vì một lượng nhỏ các loại thức ăn này cũng giúp cho trẻ khoẻ mạnh.
Phải đa dạng hoá trong bữa ăn bổ sung của trẻ, đó chính là phương pháp tô màu bát bột, làm cho bát bột của trẻ có màu sắc của các loại thực phẩm:

+ Màu xanh của rau (rau muống, rau ngót, rau cải, rau dền...)
+ Màu vàng của trứng, cà rốt, bí đỏ và các loại thức ăn có màu vàng, màu da cam
+ Màu nâu của thịt, cá, tôm, cua, lươn, nhộng, lạc, vừng...

Trong một ngày, thậm chí trong một bữa ăn trẻ phải được ăn đủ 4 nhóm thực phẩm sau đây:

+ Nhóm cung cấp chất đạm : thịt, cá, tôm, cua, trứng, sữa, đậu đỗ, lạc, vừng...
+ Nhóm cung cấp chất bột đường : Gạo, mì, khoai, ngô...
+ Nhóm chất béo: dầu, mỡ, lạc, vừng...
+ Nhóm giàu vitamin và chất khoáng: Rau, quả, đặc biệt các loại rau có màu xanh thẫm như : Rau ngót, rau muống, rau giền, rau cải, mồng tơi...và các loại quả có màu đỏ hoặc vàng: chuối, đu đủ, xoài...

Trong ăn bổ sung hợp lý số bữa ăn của trẻ phải phù hợp với từng tháng tuổi:

+ 7 tháng: Bú mẹ là chính + 1 -2 bữa bột loãng đặc dần lên và nước quả
+ 8 - 9 tháng: Bú mẹ + 2 - 3 bữa bột đặc (10%) + nước quả hoặc hoa quả nghiền.
+ 10 - 12 tháng: Bú mẹ + 3 - 4 bữa bột đặc (15%) + hoa quả nghiền

Không chỉ số bữa phù hợp với tháng tuổi, mà lượng các chất dinh dưỡng trong mỗi ngày cũng phải phù hợp với tháng tuổi của trẻ. Hiện nay nhất là ở các thành phố lớn, xu hướng các bà mẹ thường cho con ăn quá nhiều chất đạm ( thịt, các, trứng, sữa..), nhưng lại thiếu chất bột đường ( gạo, mì, khoai, bún, phở) và rau quả. Vậy lượng chất đạm cho trẻ ăn một ngày bao nhiêu là đủ?

+ Trẻ 7 tháng : 20 - 30 g Thịt ( cá, tôm) khoảng 2 - 3 thìa cà phê băm nhỏ chia 2 bữa, nếu ăn trứng : 1/2 lòng đỏ trứng gà hoặc 2 lòng đỏ trứng chim cút.
+ Trẻ 8 - 12 tháng : 80 - 100g thịt hoặc 150g cá, tôm, hoặc 200g đậu phụ trong 1 ngày chia 3 - 4 bữa (nếu cho trẻ ăn cả thịt, cá, tôm thì mỗi thứ chỉ cần 25 - 30g/bữa), hoặc 1 lòng đỏ trứng gà/bữa. Một tuần cho trẻ ăn từ 3 - 4 lòng đỏ trứng.
Ăn bổ sung hợp lý đòi hỏi phải biết cách chế biến thức ăn, nếu chỉ cho trẻ ăn nước thịt, nước xương, nước rau luộc thì dù ăn đủ số bữa trẻ vẫn bị suy dinh dưỡng, còi xương, thiếu máu, vì vậy ngay từ khi mới tập cho ăn bổ sung phải tập cho trẻ ăn cả cái cả nước, kể cả rau xanh. Trẻ càng nhỏ, càng phải xay nhỏ, băm nhỏ, giã nhỏ các loại thực phẩm dùng chế biến bữa ăn cho trẻ.

CÁC THỰC PHẨM CHO TRẺ ĂN BỔ SUNG VÀ CÁCH CHẾ BIẾN

1.   Trứng:
Là thức ăn bổ, tốt với trẻ em, trong trứng có nhiều chất đạm, chất béo, muối khoáng và các loại vitamin. Chất đạm của trứng có đầy đủ các a xít amin cần thiết ở tỉ lệ cân đối do đó trẻ dễ hấp thu.
Về giá trị dinh dưỡng lòng đỏ trứng có nhiều chất đạm, chất béo, vitamin và muối khoáng nên lòng đỏ bổ hơn lòng trắng, nhưng lòng trắng lại chiếm gần một nửa khối lượng quả trứng, thành phần chủ yếu là chất đạm, bỏ đi rất lãng phí, vì vậy trẻ từ 1 tuổi trở lên nên cho ăn cả lòng trắng.
Thành phần các chất dinh dưỡng trong trứng gà và trứng vịt không khác nhau lắm, nhưng trứng vịt vỏ xốp hơn dễ bị vi khuẩn xâm nhập, mùi vị không thơm bằng trứng gà, cho nên trẻ nhỏ dưới 2 tuổi tốt nhất là nên ăn trứng gà, trứng vịt nên dùng để chế biến thức ăn cho trẻ từ 2 tuổi trở lên.

Cách cho trẻ ăn trứng như thế nào?
Không nên cho trẻ ăn trứng sống vì khó tiêu và dễ bị nhiễm khuẩn, tốt nhất là luộc lòng đào hoặc quấy lẫn với cháo, bột, xúp, nhưng cho trứng vào khi bột, cháo, xúp đã chín, đun sôi trở lại bắc ra ngay, không nên đun quá kỹ. Trẻ từ 5 tháng tuổi trở lên bắt đầu cho ăn trứng từ 1/4 lòng đỏ đến 1 quả. Một tuần ăn 3 - 4 lần. Trẻ trên 2 tuổi mỗi ngày có thể ăn được 1 quả. Khi mới tập ăn trứng có thể dùng trứng chim cút cho tiện, 4 - 5 quả trứng chim cút bằng 1 quả trứng gà.

2.   Thịt.
Là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, rất thông dụng trong các bữa ăn hàng ngày. Nên dùng các loại thịt có giá trị dinh dưỡng cao để nuôi trẻ: thịt gà (22,4% chất đạm), thịt bò (21%), thịt nạc thăn (19%), khi trẻ trên 1 tuổi có thể dùng thịt nạc vai, thịt mông sấn để tăng thêm năng lượng cho trẻ.
Trẻ từ 5 tháng tuổi trở lên bắt đầu cho ăn thịt, tốt nhất là băm nhỏ, xay nhỏ cho vào nấu bột, cháo , xúp. Bữa đầu tiên cho ăn khoảng 1 thìa cà phê (10g) sau tăng dần lên 20 - 30g/bữa, phải cho trẻ ăn cả cái thịt, không nên luộc thịt lấy nước để nấu bột cho trẻ.

3.   Cá, tôm, cua, lươn.
Cũng là những loại có chứa nhiều chất đạm (16 - 20g%), chất đạm trong các loại thực phẩm này dễ tiêu hoá hơn chất đạm trong thịt. Ngoài ra tôm, cua, cá chứa nhiều can xi, phốt pho giúp trẻ không bị còi xương.
Trẻ từ 5 tháng tuổi đã có thể ăn được các loại thực phẩm thủy sản này, nhưng phải tập dần từ ít đến nhiều

Cách chế biến:
•   Cá, lươn : Luộc chín gỡ bỏ xương nghiền nát cho vào nấu bột hoặc cháo, bữa đầu tiên ăn 1 thìa sau tăng dần lên 2 - 3 thìa 1 bữa.
•   Tôm : Bóc sạch vỏ cứng, giã nhỏ nấu giống bột thịt, bữa đầu ăn 2 - 3 con, sau tăng dần lên 5 -10 con/bữa (từ 1 thìa tôm giã nhuyễn sau tăng dần đến 3 thìa).
•   Cua: Giã lọc lấy nước nấu bột, cháo cho trẻ, trẻ lớn ăn canh cua, riêu cua với cơm, bún.

4.   Đậu, đỗ, lạc, vừng.
Đây là nhóm thực phẩm thực vật cung cấp chất đạm, chất béo rất tốt, giá thành lại rẻ hơn nhiều so với thịt và trứng
•   Đậu tương: đậu có giá trị dinh dưỡng cao, dùng đeồ chế biến sữa đậu nành, đậu phụ là những loại thửực ăn rất tốt.
•   Đậu xanh : Xay lẫn với bột gạo theo tỉ lệ 2 phần đậu xanh, 8 phần gạo để nấu bột, hoặc dùng đậu đen, đậu xanh nấu cháo cho trẻ.
•   Lạc: Là thực phẩm có chứa nhiều chất đạm và chất béo (27g% chất đạm, 43,6g% chất béo) ngoài ra còn chửựa nhiều chất khoáng : Canxi, phốt pho, kali... có thể dùng lạc để nấu bột, cháo cho trẻ, mỗi bữa từ 20 - 30g bột lạc rang chín giã nhỏ mịn.

5.   Rau xanh và quả chín.
Là nhóm thực phẩm cung cấp các loại vitamin, muối khoáng và chất xơ, trong đó nhiều nhất là vitamin C, caroten (tiền vitamin A). Vitamin C có nhiều trong bưởi, cam, chanh, xoài...và các loại rau có màu xanh thẫm : rau ngót, rau muống, rau dền... Tiền vitamin A có nhiều trong các loại quả có màu vàng và đỏ: gấc đu đủ, xoài, cà chua và các loại rau có màu xanh thẫm. Trong rau và quả còn chứa nhiều các loại muối khoáng cần thiết cho cơ thể như sắt, đồng, coban (cần cho cấu tạo máu), canxi, phốt pho (cần cho cấu tạo xương) và nhiều các yếu tố vi lượng khác như kẽm, mangan, magiê... cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Quả còn chứa nhiều các axit hữu cơ có tác dụng kích thích tiêu hoá. Một số quả như dứa có men bromelin, đu đủ có men papain giúp trẻ tiêu hoá tốt thức ăn. Chuối, hồng xiêm nghiền nát có tác dụng tốt với ỉa chảy và rối loạn tiêu hoá ở trẻ.

-   Cách cho trẻ ăn hoa quả: Từ tháng thứ 7 bắt đầu cho trẻ ăn quả tươi, có thể ép lấy nước của các loại quả như: cam, quýt, chanh, xoài, dứa...lúc đầu ăn từ 5 - 7 giọt sau tăng dần lên 2 - 3 thìa cà phê, dần tập cho trẻ ăn chuối nạo thìa, đu đủ, hồng xiêm nghiền nát ăn từ 1 vài thìa đến cả quả.
Có một số bà mẹ cho rằng chỉ có cam hoặc các loại quả đắt tiền mới là bổ nhưng không phải như vậy, mỗi loại quả đều có chứa nhiều một số chất dinh dưỡng nào đó, cho nên càng cho trẻ ăn nhiều loại quả khác nhau càng tốt. Quả tươi ăn không qua chế biến nên không bị hao hụt các chất dinh dưỡng, vì vậy cần phải cho trẻ ăn quả tươi hàng ngày để đáp ứng nhu cầu các vitamin và muối khoáng cho trẻ.

-   Cách cho trẻ ăn rau xanh: Từ tháng thứ 5 bắt đầu tập cho trẻ ăn rau giã nhỏ cho lẫn vào cháo bột, số lượng từ 1 đến 2 - 3 thìa cà phê 1 bữa, cho rau vào khi bột và cháo đã chín, đun sôi lại bắc ra ngay. Có thể cho trẻ ăn được tất cả các loại rau mà người lớn ăn hàng ngày như rau ngót, rau muống, rau dền, rau cải, mồng tơi, rau đay..., ngoài ra cho trẻ ăn thêm các loại củ, quả như cà rốt, bí đỏ, bí xanh, su hào... Cho trẻ ăn cả cái rau không nên chỉ ăn nước.

6.   Dầu, mỡ.
Cung cấp thêm năng lượng trong bữa ăn của trẻ, chỉ cần thêm 1 thìa dầu ăn hoặc mỡ vào bát bột hoặc cháo của trẻ đã cung cấp thêm 45 kcal( chiếm 1/4 năng lượng của 1 bát cháo hoặc bột). Ngoài ra dầu mỡ còn là dung môi hoà tan các loại vitamin tan trong dầu như: A,D, E, K....giúp trẻ chống được khô mắt, còi xương...

-   Cách cho trẻ ăn dầu mỡ: Từ tháng thứ 5 tập cho trẻ ăn dầu, mỡ, cho ăn dần dần từ ít đến nhiều, từ 1/3 thìa đến 1 thìa cà phê 1 bữa khi trẻ đã ăn quen có thể cho 2 thìa. Nên cho trẻ ăn cả mỡ lẫn dầu, đặc biệt là mỡ gà có chứa tới 18% axit béo chưa no rất tốt cho sự hấp thu của trẻ.

7.   Các loại ngũ cốc.
   Bao gồm: Gạo, ngô, khoai, sắn, bột mỳ, là thức ăn cơ bản trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ em cũng như người lớn, vì ăn số lượng nhiều nên là nguồn cung cấp năng lượng chính trong bữa ăn. Trẻ mới ăn bổ sung thì ăn bột, sau đó ăn cháo, cơm và các sản phẩm chế biến của gạo như bún, phở, bánh đa...Ngoài ra nên cho trẻ ăn thêm các loại ngũ cốc khác như khoai tây, khoai lang, khoai sọ, ngô. Khi trẻ nhỏ nghiền lẫn .

Cập nhật: 15/11/2012

Lên trên

Một số sai lầm hay gặp khi cho trẻ ăn dặm

Thực đơn ăn bổ sung cho trẻ

Một số thực đơn dành cho trẻ ăn dặm.

Làm thế nào cho trẻ ăn bổ sung hợp lý?

Đánh giá dinh dưỡng
( Cho người trưởng thành )

Cân nặng

Chiều cao

Kết quả B.M.I

Đánh giá

Bảng phân loại tình trạng Dinh Dưỡng
Dựa vào chỉ số B.M.I

select